Fobia społeczna to nie introwertyzm. Jak ją rozpoznać i gdzie szukać pomocy?

Człowiek jest istotą społeczną, która do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje kontaktów z innymi ludźmi. Budowanie więzi to jedna z najgłębszych i często najważniejszych potrzeb człowieka.

Fobia społeczna utrudnia lub wręcz uniemożliwia życie w społeczeństwie w sposób, który pozwala na budowanie więzi oraz czerpanie przyjemności z codziennego życia np. wyjścia do pracy, kontaktów towarzyskich oraz prozaicznych czynności dnia codziennego m.in. zakupów. Fobie oraz związane z nimi objawy psychiczne i somatyczne to dla osób chorych powód do wstydu i ukrywania swoich dolegliwości, co dodatkowo pogłębia problem.

Co to fobia społeczna?

Fobia społeczna to jeden z rodzajów fobii. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ICD 10 fobia społeczna zaliczana jest do zaburzeń lękowych o podłożu nerwicowym.

W przypadku fobii społecznej mamy do czynienia z irracjonalnym lękiem, który towarzyszy chorym w różnych sytuacjach społecznych. Napady lęku i niepokoju oraz typowe dla zaburzeń lękowych objawy somatyczne pojawiają się w przypadku kontaktu z obcymi osobami poza strefą komfortu, czyli obszarem, na którym osoba chora czuje się pewnie i bezpiecznie. Może to być np. dom lub mieszkanie oraz najbliższa okolica miejsca zamieszkania.

Nie należy mylić fobii społecznej z nieśmiałością lub introwertyzmem, które nie są zaburzeniami, ale cechami osobowości. W znacznym uproszczeniu fobia społeczna to lęk przed opuszczeniem własnej strefy komfortu i przebywaniem w gronie obcych ludzi, którzy mogą poddawać osobę chorą ocenie lub w inny sposób wpływać na pojawienie się u niej lęku oraz związanych z nim objawów somatycznych.

Fobia społeczna – przyczyny

Fobia społeczna może mieć różne podłoże. Często wywodzi się z nerwicy lękowej i jest efektem tzw. lęku przed lękiem, który odczuwają osoby doświadczające m.in. ataków paniki i innych objawów zaburzeń o podłożu nerwicowym. Fobia społeczna może występować rodzinnie. Niektórzy specjaliści jako przyczynę fobii społecznej wskazują nadopiekuńczość oraz model wychowania, który uniemożliwia samodzielne radzenie sobie dziecka z problemami.

Zdecydowanie częściej fobia społeczna jest jednak skutkiem m.in. stresu pourazowego oraz będących jego przyczyną dramatycznych przeżyć, których doznaliśmy w przestrzeni publicznej, wykluczenia społecznego, traumatycznych zdarzeń z dzieciństwa (prześladowanie przez rówieśników, odrzucenie, brak akceptacji wyglądu lub sposobu bycia), a także zmian zachodzących w naszym układzie nerwowym pod wpływem przewlekłego stresu oraz nieradzenia sobie np. z sytuacją życiową.

Fobia społeczna – objawy

Fobia społeczna może objawiać się na różne sposoby, a związane z nią dolegliwości nie zawsze są specyficzne. Do typowych symptomów tego zaburzenia zaliczamy m.in. odczuwany przed wyjściem z domu lęk, któremu towarzyszą nagle pojawiające się objawy somatyczne.

Uczucie lęku oraz objawy somatyczne mogą pojawić się także na skutek myślenia o opuszczeniu naszej bezpiecznej strefy komfortu. To efekt obronny, który ma nas powstrzymać przed konfrontacją z „zagrożeniem”. Stres społeczny może wywoływać m.in. ból brzucha, parcie na mocz i stolec, nieprzyjemne uczucie mrowienia i drętwienia kończyn, szybkie bicie serca, zawroty głowy, duszności, drżenie rąk, wypieki na twarzy.

Czasami lęk jest tak silny, że powoduje dolegliwości, których nie sposób opanować, prowadząc do pełnoobjawowego ataku paniki. Co ważne: objawy nie pojawiają się lub są znacznie łagodniejsze w przypadku przebywania w znanym otoczeniu i wśród osób, które w pełni akceptują chorego, a także szybko mijają, gdy powrócimy do postrzeganego jako bezpieczne miejsca.

Odczucia towarzyszące osobom chorym możemy porównać do spotęgowanego stresu przed ważnymi wydarzeniami w żuciu np. egzaminem, ślubem, występem publicznym, jednak nie są one jedynie chwilowym epizodem strachu i niepewności. Lęk związany z fobią społeczną często doprowadza do całkowitej rezygnacji z normalnego życia, dlatego niezbędna jest konsultacja lekarska w celu wykluczenia chorobowego podłoża odczuwanych dolegliwości, a także rozpoczęcia leczenia.

Jak leczyć fobię społeczną?

Leczenie fobii społecznej oraz innych zaburzeń psychicznych o podłożu lękowym uwzględnia psychoterapię, a także przyjmowanie przepisanych przez psychiatrę leków. Niezwykle ważny w tym przypadku jest dobór odpowiednich farmaceutyków oraz wybór terapii, dzięki której osoba chora może poznać źródło lęku i go „oswoić”, odzyskując radość życia i przyjemność związaną z normalnym funkcjonowaniem w społeczeństwie.